Midwest vertelt hoe zij hun buurthuis kochten

Bewonersbedrijf MidWest in Amsterdam heeft het voor elkaar gekregen om een eigen pand te kopen. Veel coöperaties, bewonersinitiatieven en BewonersBedrijven zitten met dezelfde vraag: hoe krijg je een gebouw in handen? Na vele jaren onderhandelen en praten. Initiatiefnemer Anita Groenink vertelt het verhaal met veel hoogte- en dieptepunten.

“Dit is tot 2010 een school geweest. Daarna werd het beheerd door anti-krakers. Het zag er destijds echt niet uit. Het was een donker gat in de wijk. Kapotte ramen, geen licht, een breiwerk van oude fietsen voor de deur, veel zwerfvuil: alles wat je eigenlijk niet wilt in de wijk.” initiatiefnemer Anita Groenink vertelt over de geschiedenis van sociale wijkonderneming MidWest en hoe het is gelukt om het pand te kopen. Het is de ontmoetingsplek van de buurt, met ruimte voor van alles: van huiswerkbegeleiding tot yoga-lessen en van werkplek voor zzp’ers tot culturele broedplaats. De schoolpleinen worden beheerd door bewoners. De tegels zijn er gelicht en er worden kippen en bijen gehouden, er zijn frambozen en wilgen geplant en er wordt geëxperimenteerd met verschillende manieren van waterafvoer. Voor de buurtbewoners in de dichtstbevolkte wijk de Baarsjes in Amsterdam is het fijn om een plek te hebben waar ze met groen bezig kunnen zijn.

Wacht niet af: claim het gebouw

Anita besloot samen met andere buurtbewoners een muziekfestival te organiseren op het terrein van de school. Ze vroegen gewoon de sleutel aan de anti-krakers, haalden buurtbudgetten van de gemeente binnen en hoppa: een mooi festival voor buurtbewoners. Dat was een succes, mensen zagen wat de mogelijkheden van het pand waren voor de buurt. Snel daarna organiseerden ze een sneakpreview van het pand. De gemeente, lokale ondernemers en bewoners konden het gebouw bekijken en werden meegenomen in de plannen van Anita. “Daarin zit meteen een les die ik graag wil meegeven aan andere initiatiefnemers die een gebouw in handen willen krijgen: claim het gebouw. Wacht niet af: ga ervoor”, blikt Anita terug.

Dat is wat Anita deed, er keihard voor gaan. Ze had al eerder met buurtgenoten een zeer geslaagd buurtinitiatief opgezet: ‘Geef om de Jan Eef’.  Dit was onder meer een oproep aan buurtbewoners om hun boodschappen in hun eigen straat te doen na een dodelijke overval op een juwelier in deze straat. Het leverde Anita een sterk netwerk op, in de buurt en met de gemeente.

Liever geld dan maatschappelijke waarde

Dit netwerk gebruikte zij toen zij met de andere initiatiefnemers aan de slag gingen om het pand voor de buurt te behouden. Ze namen contact op met de wethouder en vertelden dat zij het contract van de leegstandbeheerder graag wilden overnemen en ervoor zouden zorgen dat er een stuk meer maatschappelijke meerwaarde gecreëerd zou worden dan de anti-kraak studenten deden. Maar daar wilde de gemeente niet aan. Ze wilde verkopen voor meer dan een miljoen euro.

Start met een plan

Intussen was het duidelijk dat MidWest veel waarde heeft voor de buurt, de werkplekken waren verhuurd, de schoolpleinen waren opgeknapt, er waren tal van evenementen en activiteiten in het pand. MidWest wilde eigenaar worden van het pand. Dus moest er een businessplan gemaakt worden. De stichting kreeg budget van de gemeente om dit te laten doen. Dit is typerend voor de goede sfeer en de gelijkwaardige relatie die er met de gemeente was. Ruim twee jaar lang zaten de initiatiefnemers van MidWest aan tafel met bestuurders en ambtenaren van verschillende diensten van de gemeente Amsterdam. Toen alle feiten en cijfers boven tafel waren gekomen, sloten twee initiatiefnemers zich een vakantie lang op om zelf een maatschappelijke kosten-batenanalyse te maken. Met dit document in de hand, kwam de stichting met de concretisering de plannen waar al jaren gezamenlijk aan gewerkt werd met Stadsdeel West.

Geen marktwaarde, maar meerwaarde

Het plan was om een contract voor huurkoop af te sluiten en de waarde van de activiteiten leidend te laten zijn, in plaats van de grondprijs. De stichting wilde het vastgoed kopen voor een vastgesteld bedrag, maar de geldtransactie naar de lange termijn schuiven. De afspraken over bijvoorbeeld prestaties, winstdoelstellingen, juridische entiteit en inspraak zouden worden vastgelegd in een convenant.
“Een prachtige constructie waar alle partijen gelukkig mee waren. Het was dan ook bijna in kannen en kruiken, de concept erfpachtovereenkomst en het convenant waren zo goed als klaar. Maar opeens ging alles mis”, klinkt het onheilspellend.

Vertrouwen in de stad

“Ik weet de dag nog heel goed. Die ochtend kreeg ik een telefoontje: ‘Niemand vertellen dat ik gebeld heb, maar het is helemaal mis. Ze willen het niet door laten gaan. Er is een lijst opgesteld van maatschappelijk vastgoed dat commercieel verkocht moet worden en MidWest staat daar op.’ Aaah, na al die eeuwen van praten en onderhandelen leek het alsof onze samenwerking eenzijdig werd opgezegd. Klaar. Ik baalde zo. Opeens werd er gezegd dat de koop niet door kon gaan, want het zou staatssteun zijn, en het had een precedentwerking en er werd me verweten dat ik voor een dubbeltje op de eerste rij wilde zitten. Jongens, jongens, alles wat nu als tegenargument werd genoemd hadden we de jaren voorafgaand uitvoerig en zorgvuldig in samenwerking met ambtenaren van diezelfde afdelingen al uitgezocht en besproken”, blikt ze terug op die vervelende periode.

Gedwongen sluiting?!

MidWest had met een nieuwe politieke werkelijkheid te maken. Er was een ander bestuur gekomen en die maakte andere beslissingen. De jaren van voorbereiding leken voor niks. De stichting werd uitgenodigd voor een gesprek waarbij het aanbod van de gemeente werd gepresenteerd. Ze kregen de keuze: of kopen voor 1,2 miljoen óf huren voor 50 euro per m2. Met die huur zouden de bestaande huurders een flinke prijsverhoging krijgen. Voor de sociale en culturele programmering zou de stichting continu een beroep moeten doen op subsidies, terwijl het juist het uitgangspunt was om een financieel zelfstandig model te ontwikkelen. Het paste simpelweg niet bij een organisatie die maatschappelijke impact als hoofddoelstelling heeft. Dus het leek over.

Anonieme investeerder

Opgeven wil ze niet. Iemand bood aan om een investeerder te vinden. Deze ontwikkelaar ziet hoe belangrijk de plek is voor de buurt, wat het allemaal teweeg brengt en kan gaan brengen en zoekt mee. Dit loopt uiteindelijk op niks uit, maar bij Anita is een zaadje gepland. “Kijk: wanneer iemand ‘nee’ zegt tegen mij, dan ga ik in de tweede, nee de vierde versnelling. Ik ben niet zo goed in loslaten. Daarbij heb ik een oeverloos optimisme. We hadden binnen een maand meer dan een miljoen euro nodig. Toen zijn we in ons netwerk gaan rondbellen. Binnen een week was het geregeld. We hebben een anonieme investeerder waar we aflossingsvrij mogen lenen voor zeven jaar. Daarna kijken we opnieuw naar dat contract.”
De anonieme investeerder is een commerciële partij die veel geld verdient aan de stad en wilde iets terug doen. Hij gelooft in het verfrissende concept van MidWest en ziet dat de stichting haar cijfers op orde heeft. Win-Win.

Lekker bezig

Het draait goed bij MidWest. Er werken inmiddels meerdere betaalde krachten en er zijn verschillende vaste huurders, waaronder Social Enterprise NL. Er zijn werkervaringsplekken en participatietrajecten en ze kijken hoe ze de talenten van vrijwilligers het beste kunnen benutten. Ze doen  ook van alles met muziek, theater en verbinding. Ook worden er vanuit MidWest allerlei andere initiatieven voor de buurt ontplooid. Bijvoorbeeld De ronde van Orteliusstraat, een zeer geslaagd wielerfeest in de Baarsjes. “Zonder het netwerk en de locatie van MidWest was het nooit gelukt om dit wielerfeest weer te organiseren”, zegt de de initiatiefnemer van dit evenement zonder aarzelen.

Gerelateerd