Kennis oogsten om het groen te beschermen

Samen zaadjes planten en de eigen groenten oogsten. Voor veel bewonersinitiatieven is samenwerken in het groen een manier om de buurt fijner te maken. Maar wat zou je doen als je geliefde groene omgeving op het punt staat om volgebouwd te worden met huizen?

Tussen de Rozengaarderweg, de Brinkgreverweg en de spoorlijn in Deventer ligt een groene strook van twee hectare met volkstuintjes. Het gebied is eigendom van de Nederlandse Spoorwegen. In 1850 werd de strook al gebruikt als moestuin door NS-medewerkers. Inmiddels hebben bewoners en omwonenden ook tuintjes op de twee hectare. Zij gebruiken het gebied als moestuin, recreatiegebied en ontmoetingsplek, samen met statushouders en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. En er is een gemeenschappelijke tuin, waar tuinders samen plantjes groeien en de vruchten oogsten.

Werken in de tuin

Een van de tuinders is Peter. Hij is al 18 jaar actief in de tuin en heeft een groot aantal fruitbomen zelf aangelegd. Hij weet precies wie welke tuin beheert, en vertelt uitvoerig over de tuintjes en hun eigenaren. Ook over appelbomen en alle verschillende soorten die er in de tuin te vinden zijn raakt hij niet snel uitgepraat. De lekkerste appels? “Cox’s Orange Pippin en Goudrenette”.

Peter heeft uiteraard ook een eigen tuintje, waar hij met veel plezier bezig is met het enten van bomen. Dan groeien er ineens verschillende soorten appels aan dezelfde boom! Als entexpert deelt hij zijn kennis ook graag met de andere tuinders. Bijvoorbeeld met omwonenden.

Een van hen is Wouter. Hij woont inmiddels 6 jaar met zijn vrouw en twee kinderen aangrenzend aan de groene oase. Wanneer ze de achterdeuren openzetten, lacht het groen ze al tegemoet. Wouter is vaak te vinden in de gemeenschappelijke tuin, genaamd ‘het groene perron’. En zijn zoontje houdt van rennen over de geheime paadjes. En van springen op de gemeenschappelijke trampoline.

Een nieuw plan voor de buurt

Toen Wouter in 2021 het lokale krantje opensloeg, vond hij een afbeelding van de toekomstvisie voor het groene gebied. Een tekening vol met woningen. “Het was net alsof de gemeente het gebied zag als een blanco canvas”, aldus Wouter. Daarom besloten een aantal buren om samen een gebiedscoöperatie op te richten. Dit is een organisatievorm voor een groep mensen die zich verantwoordelijk voelt voor de omgeving en die verantwoordelijkheid samen wil dragen. Ze hebben een achterban van 150 mensen. En het kernteam bestaat uit 10 mensen, met Wouter als voorzitter.

Ze maakten een proactieve start. Want ze wilden in kaart brengen wat de gemeente allemaal precies van plan is, en het proces voor de toekomst van het gebied begrijpen. Daarom nodigende ze de wethouder uit, en zochten ze contact met politieke partijen. En wat bleek: NS wil de grond verkopen. En dan zijn nieuwe woningen een winstgevende nieuwe investering.

De gemeente is sindsdien bezig met het opstellen van een omgevingsvisie voor het gebied. En de gebiedscoöperatie zit daar bovenop. Dat doen ze door te mailen met raadsleden, fractievergaderingen bij te zitten en in te spreken waar nodig. Zo lukt het ze om gehoord te worden, maar het is moeilijk om een duurzame plek aan tafel te krijgen bij het bedenken van de omgevingsvisie voor het gebied. “De gemeente is er niet op ingericht dat bewoners proactief meedoen”, aldus Wouter.

Zelf onderzoek doen

Daarom gingen ze zelf aan de slag. Dat doen ze door in kaart te brengen wat het gebied allemaal (heeft) betekend voor de buurt. In boeken over de omgeving lazen ze dat de tuin vroeger een perron was voor stoomtreinen. Tuinders vonden klinknagels van het spoor, en in boeken vonden ze afbeeldingen van de betonnen put die nu nog op het terrein staat. En wat bleek? Dat was vroeger de watervoorziening voor stoomtreinen. En omdat er inmiddels al drie generaties hebben getuinierd in het gebied, is er ook veel informatie beschikbaar onder bewoners. Een buurman had bijvoorbeeld een stapel oude foto’s liggen van het gebied.

Daarnaast brengt de gebiedscoöperatie de waarde van het groen in kaart. Want het groen is niet alleen prettig voor de buurtbewoners, maar het zorgt er ook voor dat de omliggende wijk koel blijft. Samen met een ecoloog onderzoekt de gebiedscoöperatie welke vogels in het gebied leven. En met hulp van Peter brengen ze in kaart hoe oud de bomen zijn, en welke daardoor niet omgehakt mogen worden. Daarnaast onderzoekt een imker hoe de bijen in de tuinen van belang zijn voor het groen in de rest van Deventer. Wouter benadrukt hierbij dat het belangrijk is om samen te werken met experts die geloofd worden op de feiten.

Kennis delen

Komende zomer presenteert de gebiedscoöperatie een alternatieve zienswijze voor de Rozengaard aan de gemeente. Daarbij laten ze zien dat andere waarden dan economische waarde van groot belang zijn. In dit plan staan ontmoeting, recreatie, klimaat en hittestress namelijk centraal. Alle opgedane kennis in het onderzoek nemen ze daarin mee.

En net zoals in de tuin geldt: dat wat je aandacht geeft, groeit. Zo werkt het ook in de buurt. Wouter weet nu bijvoorbeeld dat er in zijn straat een bioloog, advocaat, docent en hovenier wonen. En door het werk van de buurtcoöperatie wordt de tuin ook beter gevonden. Ze organiseren bijvoorbeeld rondleidingen, waaronder een egelroute. En de basisschool om de hoek krijgt buitenonderwijs in de tuin.

Door het in kaart brengen van de waarde van het gebied, groeit de waarde dus alleen maar verder. Of het Wouter en de leden lukt om het gebied in de toekomst huizenvrij te houden, durven ze niet met zekerheid te zeggen. “We zullen wellicht allemaal wat water bij de wijn moeten doen. Maar wij blijven ons ervoor inzetten dat de huidige functie van het gebied behouden blijft.”