Wat we kunnen leren van de energietransitie in Bospolder-Tussendijken

In de wijk Bospolder-Tussendijken in Rotterdam grijpen bewoners de energietransitie aan om de samenwerking in de wijk te versterken. Hun doel: betaalbare duurzame energie én kansen creëren voor bewoners. We nemen je mee in deze taaie, maar waardevolle zoektocht naar gelijkwaardige samenwerking en geven een aantal handige tips.

Kosten en kansen koppelen

In Bospolder-Tussendijken proberen bewoners kosten en kansen zo te koppelen dat ze in deze wijk écht en zo veel mogelijk profiteren van de energietransitie. Daarvoor is natuurlijk goed contact en overleg nodig tussen bewoners, het georganiseerde bewonersinitiatief, gemeenten en marktpartijen. Daarom is er een samenwerking gestart met iedereen die wil. Huurders en huiseigenaren, de gemeente, het energiebedrijf, woningcorporatie, wijkondernemers, de energie-coöperatie en allerlei andere maatschappelijke organisaties. Zo’n brede samenwerking is lastig. Hoe pakten ze het aan in Bospolder-Tussendijken en waarom leverde dat meer op dan alleen maar ‘van het gas af’ gaan.

Positie en uitgangspunten bepalen

Om succesvol een samenwerking aan te gaan is het belangrijk om na te denken over je positie, uitgangspunten en mandaat. In Bospolder-Tussendijken vonden 3 partijen elkaar in de samenwerking. Ieder met eigen uitgangspunten:

• Bewoners. Over een periode van zo’n twee maanden alle buurtinitiatieven in de wijk bij elkaar gebracht in een aantal bijeenkomsten om na te denken over ‘Onze positie in de energietransitie’. Dit lokale energienetwerk is tot een gezamenlijke visie gekomen van waaruit ze het samenwerkingsproces konden starten.
• Gemeente. Tegelijkertijd was de gemeente Rotterdam al met het programma Veerkrachtig betrokken in de wijk en heeft onderzocht wat de mogelijkheden waren om dat programma te koppelen aan de Aardgasvrije Wijken opgave. Vanuit daar hebben zij hun uitgangspunten geformuleerd en geld en menskracht beschikbaar gemaakt voor de samenwerking.
• Markt en middenveld. Bijzonder was de manier waarop marktpartijen en maatschappelijke organisaties meededen. Dat ging om grote partijen als de energieleverancier en de woningcorporaties maar ook om kleine (sociale) wijkondernemers, de welzijnsorganisatie, kunstenaars en ontwerpers. Vanaf de start van de verkenning zijn ze aangehaakt.

Vormen van een kernteam

Een aantal mensen zullen op regelmatige basis moeten samenkomen in een kernteam of werkgroep om samenwerking levend te houden en vorm te geven. In Bospolder-Tussendijken was er een duidelijke kartrekker vanuit het lokale energienetwerk. Deze persoon heeft na de start van het proces ook een vergoeding gekregen vanuit de gemeente om op deze manier betrokken te zijn. Vanuit de gemeente was de programmaleider aardgasvrij vanaf het begin betrokken. Zij vormde steeds de schakel tussen grote partijen en kleine initiatieven, tussen bestuur, marktpartij en bewoners. Toen procesontwerp in zicht kwam werd nog een ambtenaar – zonder duidelijke functieomschrijving – betrokken die ervoor heeft gezorgd dat alle perspectieven en afspraken op papier kwamen en steeds weer in de grotere groep konden worden besproken. Naast samenwerking met LSA bewoners is een neutrale procesbegeleider aangesloten.

Het proces ontwerpen

Een procesontwerp geeft betrokken partijen inzicht in het verloop van het traject en geeft daarom houvast om samenwerking te starten. Doel van het procesontwerp is om de kracht van de lokale initiatieven, marktpartijen en gemeente goed op elkaar af te stemmen. In Bospolder-Tussendijken is met het kernteam een procesontwerp uitgedacht, deze is vervolgens besproken en aangepast in een bijeenkomst met alle betrokkenen. Een goed gedragen samenwerkingsproces wordt gekenmerkt door ‘rupsbewegingen’. Een constante beweging tussen kerngroep en bredere groep om vooruit te komen met plannen die van input worden gezien van zoveel mogelijk betrokkenen. Elke processtap wordt afgesloten met een resultaat/afspraak. Dat is de start voor de volgende beweging.

Heldere samenwerkingsafspraken maken

In de overeenkomst staan samenwerkingsafspraken. Dat levert woorden op als ‘gelijkwaardig’, ‘heldere communicatie’ en ‘diversiteit’. Dat lijken open deuren, en woorden die je ook wel kunt opschrijven zonder proces. Maar juist doordat deze brede groep met elkaar heeft gewerkt aan de afspraken, betekenen ze voor mensen echt iets. Ook – en dat kan altijd beter – heeft de kerngroep geprobeerd de overeenkomst zo duidelijk mogelijk op te schrijven. Tot slot konden alle ondertekenaars van de overeenkomst een PS meegeven. Hun ‘Persoonlijke Samenwerkingsnoot’. Een alinea waarin zij konden opschrijven waarom zij meedoen, wat zij belangrijk vonden en waar je hen voor kon bellen. Dat leverde een waaier van zo’n tachtig persoonlijke boodschappen op, van loslopende bewoner tot bestuurder van de corporatie en van projectleider bij  de energieleverancier tot wethouder.

Gerelateerd