Nieuwe wet: uitdaagrecht bewoners verruimd, niet meer vrijblijvend

Dinsdag stemde de Eerste Kamer in met het wetsvoorstel Versterking participatie op decentraal niveau. Vanaf 1 januari 2025 moeten onder andere gemeentes in een ‘participatieverordening’ duidelijk gaan omschrijven hoe zij het uitdaagrecht van burgers en bewoners gaan organiseren. ‘Fantastisch nieuws voor al die gemeenschappen die kansen zien om in hun eigen buurt de handschoen op te pakken,’ zegt Kristel Jeuring, projectmanager bij LSA Bewoners. ‘Tegelijkertijd is er aanvullend beleid nodig om uitdagen ook echt toegankelijk te maken voor bewonerscollectieven.’

‘Het uitdaagrecht, of het right to challenge, is niet nieuw, zegt Jeuring. Als eerste organisatie in Nederland zette LSA Bewoners het 10 jaar geleden al op de agenda. En zijn dat blijven doen, ook bij de totstandkoming van deze wet’.

Naar schatting zijn er nu zo’n 125 gemeenten waarin het uitdaagrecht op de één of andere manier onderwerp van gesprek is, of was. Bij het uitdaagrecht kan gedacht worden aan het beheer van een park of buurthuis, of de communicatie met bewoners rond grote projecten. Als bewoners kunnen aantonen dat zij de kwaliteiten en kennis in huis hebben, hevelen de gemeente die publieke taak én het bijbehorend budget over naar de bewoners.

Toegankelijk

Met deze wetswijziging hebben bewonerscollectieven straks in alle 342 gemeenten een stok achter de deur om het gesprek aan te gaan over hoe zij in hun buurt, wijk of dorp met het uitdaagrecht aan de slag kunnen. ‘Maar met alleen deze wet zijn we er nog niet, want het uitdaagrecht is zo simpel nog niet, en ook niet vanzelf toegankelijk voor iedereen,’ zegt Jeuring. Bewonersplannen overstijgen vaak de traditionele beleidsdomeinen. Logisch voor bewoners: in het dagelijks leven lopen onderwerpen in de buurt nou eenmaal door elkaar, dat is precies waar bewonerscollectieven goed in zijn. Maar die verwevenheid van thema’s maakt het uitdaagrecht voor een gemeente juist complex.

Het uitdagen van gemeentes vergt daarom dus een hele lange adem, waar je als bewonerscollectief bureaucratisch best sterk voor moet zijn. ‘Dat gaat niet overal vanzelf, dus hoort bij deze wet wat ons betreft ook goede ondersteuning voor bewonerscollectieven. Te denken valt aan een fonds waarmee bewonersinitiatieven zelf kunnen bepalen welke praktische kennis en ondersteuning zij inkopen.’

Breder gesprek

De nieuwe wet verplicht straks alle gemeenten om het proces van uitdagen te beschrijven. Maar Jeuring ziet in het vaststellen van de participatieverordening ook een kans om de relatie tussen gemeente en gemeenschap in bredere zin ter discussie te stellen. Waar gaan we in onze buurten en dorpen eigenlijk zelf over en wat kunnen we zelf met elkaar doen? Wat verwachten we dan van de gemeente en wat kan de gemeente van ons verwachten?

Om het gesprek daarover op gang te helpen ontwikkelde LSA Bewoners een Basis Participatieverordening, dat zowel bewoners als gemeenten kunnen gebruiken als startpunt voor het invullen van de participatieverordening. Zo kunnen beide partijen in samenspraak, en met elkaar ontdekken hoe ze verordening gaan invullen de komende jaren.’