Nieuwe rechten voor bewoners

Pleuni Koopman

125 gemeenten hebben buurtrechten ingevoerd

Utrecht- 16 juni 2017- Er is een verschuiving van macht en middelen gaande in de samenleving. 125 van de 390 gemeenten in Nederland hebben buurtrechten ingevoerd. Rechten waarmee inwoners onder meer makkelijker publieke diensten kunnen overnemen, buurthuizen en parken in gebruik kunnen nemen en toegang tot geld hebben. Dit blijkt uit de online buurtrechtenkaart die het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) vandaag publiceert.

“Veel gemeenten gaan nu echt een stap verder met participatie”, zegt Thijs van Mierlo van het LSA.  “Inwoners krijgen zeggenschap en eigenaarschap in veel gemeenten. Helaas is er wel een groot verschil tussen gemeenten. In sommige steden zijn er nog geen stappen gezet om de democratische spelregels te veranderen.”

Het LSA heeft aan alle gemeenten in Nederland gevraagd wat zij doen op het gebied van buurtrechten. De informatie die ze hebben ontvangen hebben zij in een online kaart gezet. Hierop is te zien welke gemeente wat doet op het gebied van buurtrechten.

De buurtrechten en hoeveel gemeenten ze (deels) hebben ingevoerd

• Recht om uit te dagen (right to challenge) – 70 gemeenten
• Recht op gebouwen en publieke ruimtes – 55 gemeenten
• Toegang tot geld – 42 gemeenten
• Open overheid – 42 gemeenten 
• Recht op buurtplanning – 30 gemeenten
• Zelfgekozen ondersteuning – 8 gemeenten

Veel middelgrote gemeente

In 2012 is er voor het eerst ingezet op het invoeren van buurtrechten. Het LSA beschreef welke rechten bewonersgroepen zouden moeten hebben om hun werk in de wijken uit te kunnen voeren, ook in crisistijd. ‘Nu steeds meer wordt ingezet op burgerkracht en burgerverantwoordelijkheid is het duidelijk dat de verhoudingen scheef zijn. Dat bewoners uit een wijk bijvoorbeeld  lijdzaam moeten toezien hoe hun buurthuizen wegbezuinigd worden, terwijl ze het zelf zouden willen en kunnen overnemen. Door het invoeren van buurtrechten worden de scheve verhoudingen recht getrokken’, betoogde het LSA destijds al.

Nu heeft bijna een derde van de Nederlandse gemeenten een of meerdere buurtrechten ingevoerd volgens de gegevens op de kaart.  Opvallend is dat dit met name middelgrote gemeenten zijn. Zo is Breda ver evenals gemeente Tilburg.  “We zien dat het gedachtegoed aanslaat”, aldus Van Mierlo. “Maar we zien ook dat er nog veel gemeenten niet of amper meedoen. Er is nog een flinke slag te maken.”

Routekaart Buurtrechten

Het LSA helpt gemeenten en actieve bewoners om buurtrechten in te zetten. Onder meer door een Routekaart Buurtrechten te publiceren, waar de online Buurtrechtenkaart een onderdeel van is, een kennisbank Buurtrechten te publiceren en door de bijeenkomst ‘Buurtrechten – Hoe scoort jouw gemeente’ te organiseren op 24 juni waar bewoners en raadsleden informatie op maat  krijgen over het inzetten  van buurtrechten in hun gemeente.

Een toelichting op de Buurtrechtenkaart vind je hier.

Meer over LSA

Het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners is hét landelijk netwerk van bewonersgroepen, zelfstandige buurthuizen, buurtcoöperaties, collectieve wijkondernemingen en BewonersBedrijven. Het LSA bundelt lokale kracht en stimuleert eigen regie.

Omschrijving buurtrechten

• Recht op gebouwen en publieke ruimtes: Actieve bewonersgroepen krijgen het recht om gebouwen en publieke ruimtes, zoals parken, te gebruiken, beheren en over te nemen. Juist die plekken die belangrijk zijn voor de buurt moeten bewaard blijven voor de buurt.
• Recht om uit te dagen: Actieve bewonersgroepen krijgen het recht om lokale dienstverlening vorm te geven en uit te voeren. Bewoners weten zelf het beste wat er lokaal nodig is, dus zouden tenminste zeggenschap moeten hebben over hoe die diensten er uit zien. Daarnaast kunnen actieve bewoners diensten zelf nog veel beter uitvoeren en dan moet het inkoopbeleid het mogelijk maken dat zij hier de contracten voor krijgen.
• Recht op buurtplanning: Actieve bewonersgroepen krijgen het recht om het voortouw te nemen in de inrichting van hun eigen wijk, buurt, straten en pleinen.
• Toegang tot geld: Actieve bewonersgroepen kunnen aanspraak maken op financiering om hun initiatieven te realiseren. Een maatschappelijke bank moet bewoners bedrijven aan startkapitaal helpen in de vorm van leningen en geefgeld. Gemeenten kunnen maatschappelijke initiatieven helpen door bijvoorbeeld garant te staan en fondsenwervers aan te bieden. En er moet geld beschikbaar zijn om bewonersgroepen te helpen hun plannen te ontwikkelen.
• Zelfgekozen ondersteuning: Actieve bewonersgroepen mogen zelf bepalen welke ondersteuning ze wensen bij activiteiten in de buurt en bij de planning van ontwikkelingen in de buurt, er wordt ze geen ‘expertise’ van buitenaf opgedrongen.
• Open overheid: De informatievoorziening over bestedingen, budgetten, geplande ontwikkelingen en (aflopende) termijnen wordt zo ingericht dat buurtbewoners op tijd op de hoogte zijn en snappen wat er gezegd wordt, zodat ze volwaardige partners kunnen zijn. Daarnaast beslissen bewoners ook mee over zaken die hun buurt aangaan. Bijvoorbeeld door een buurtbegroting.