Red onze gebouwen!

Kristel Jeuring

Twee weken geleden was ik op studiereis naar London met een delegatie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). De opdracht was te zoeken naar de lessen van de Localism Act en hoe dit een plekje kan krijgen in de vernieuwing en versterking van lokale democratie. Vanuit het perspectief van het werk dat we bij LSA doen en onze leden trok ik er natuurlijk ook zo mijn eigen lessen uit.

We hebben het al lang over het belang van ‘assets’ zoals gebouwen en parken voor de wijk (zie bijvoorbeeld de bewonersagenda). Mensen hebben plekken nodig om elkaar te ontmoeten, te mobiliseren en te organiseren. Waar buren elkaar een handje kunnen helpen. Waar initiatieven tot bloei kunnen komen. En het zijn juist vaak de kwetsbare wijken waar deze plekken essentieel zijn.

Daarnaast zien we in de nieuwe en snel groeiende beweging van BewonersBedrijven, dat ze niet alleen diensten verlenen die essentieel zijn voor de buurt, maar dat ze een gebouw ook kunnen gebruiken om inkomen te genereren. Dat is geld dat geïnvesteerd wordt in de wijk en dus voor lange termijn de wijk en samenleving ten goede komt.

Een lichtend voorbeeld met zwarte randjes

Dat is allemaal niet nieuw. In London werden we hier weer op gewezen. Het Bromley by Bow Centre dat met gebouw en buitenruimte innovatieve zorgdiensten aanbiedt en in de laatste 20 jaar nieuw leven blaast in de wijk. De Selby Trust die met een creativiteit a la  MacGyver, startende ondernemers en bewonersgroepen een betaalbare plek weet te geven. Een Paddington Development Trust die het erfgoed in de wijk een nieuwe bestemming geeft waar de wijk gebruik van maakt en trots op kan zijn

Maar de alarmbellen rinkelen ook. Want nog geen week nadat wij terug zijn komt het rapport ‘The Great British Sell Off’ uit. Het blijkt dat er jaarlijks meer dan 4.000 stuks vastgoed verkocht worden door gemeenten om het begrotingstekort te dichten. Dat zijn zwembaden, bibliotheken, parken, buurthuizen en schoolgebouwen. 4.000! En tegen commerciële tarieven, want winstoptimalisatie is de doelstelling. Als deze ‘assets’ eenmaal verkocht zijn komen ze nooit meer terug. Dat terwijl er zoveel potentie zit in lokaal eigenaarschap, het eigenaarschap bij bewoners.

Assets in handen van de gemeenschap

Bramley Baths in Leeds laat dat als geen ander zien. De buurt nam dit zwembad in 2013 over nadat de gemeente het wilde sluiten. Nu zijn ze dagelijks twee keer zo lang open, krijgen er nu wekelijks 1700 in plaats van 950 kinderen zwemles en worden er jongeren getraind om door te stromen naar werk. Ondenkbaar in de oude situatie, en dit was verloren gegaan als het verkocht was aan de markt.

Dit is niet voorbehouden aan Engeland. Die potentie van eigenaarschap van gebouwen zien we al bewezen bij initiatieven op eigen bodem; BewonersBedrijf Malburgen, ’t Luukske of de Meevaart. Maar het andere parallel is zorgwekkender, namelijk de drang om in grote getale  maatschappelijk vastgoed af te stoten dan wel te verhuren tegen commerciële tarieven die geen recht doen aan de waarde die gecreëerd wordt voor de samenleving.

Lessen

Daar kunnen wij onze collega’s van Locality dan ook goed vinden als zij vragen om een aanscherping van het wettelijk kader om initiatieven de kans te geven ‘community assets’ in de wijk over te nemen. Daar moeten initiatieven de tijd voor krijgen, bijvoorbeeld het eerste recht. Dat moet of onder de marktwaarde zijn (community asset transfer) of er moet via een andere weg publiek geld bij om die koopsom op te brengen. En initiatieven moeten toegang hebben tot ondersteuning in capaciteit en expertise. Kortom – genoeg lessen om mee te nemen in onze dagelijkse praktijk; gebouwen en parken in eigendom van bewoners zijn essentieel voor veerkrachtige buurten en we zullen er voor moeten strijden om ze te behouden voor de buurt.